N dhjetor 2009, inflacioni vjetor n Shqipri regjistronte nj shifr 3.5 pr qind, brenda kufirit t lejueshm nga banka jon qendrore, Banka e Shqipris (BSH). N fund t shkurtit 2010, arriti n 4.4 pr qind. mimet sezonale tejet t kripura t perimeve dhe frutave dhe shtimi me 13 pr qind i faturs s energjis elektrike pr do familje shqiptare e bn t tyren. Por a jan vall vetm ato q i ndezin motort inflacionit? Prse leku vijon, ngadal, por n mnyr t pandalshme t zhvlersohet n raport me euron dhe dollarin? far mund t bj BSH-ja? far ka ajo n dor q t ndihmoj monedhn kombtare? Guvernatori Fullani m 9 mars n konferencn e prbashkt pr shtyp me ministrin e Financave, Bode, dhe prfaqsuesin e FMN-s, Bell, u shpreh: “Lehtsimi i kushteve monetare nga Banka e Shqipris dhe injektimet e likuiditetit prej saj kan mbshtetur dhe do t mbshtesin m tej kredin bankare”. Me fjal t tjera, banka jon qendrore po bn ’sht e mundur. Edhe pse zyrtarisht zakonisht nuk thuhet, banka jon qendrore ka kanalet e saj n tregun e kmbimit valutor ku injekton para sa her monedha jon sht n vshtirsi. Disa ndrhyrje koht e fundit kan pasur t bnin me mbajtjen e lekut nn pragun shqetsues t nj mij e katrqind lekve t vjetra nj euro dhe praktikisht kto ndrhyrje e kan prmbajtur avancimin e monedhs evropiane. Por ndrhyrjet me futjen e valuts her pas here nuk jan shrim. sht njsoj si nj person me temperatur t marr paracetamol. Antibiotiku i mirfillt sht starti i ekonomis. Nse kapitalet e fjetura t ekonomis shqiptare drejtohen pr nga hidrocentralet e vegjl me koncesion dhe pr nga turizmi, do t shohim dit t mira pr lekun dhe vet punsimin shqiptar, sepse kuptohet leht q banka jon qendrore nuk sht n gjendje ta mbroj plotsisht lekun, njlloj sikurse Rezerva Federale amerikane (banka qendrore e SHBA-ve) nuk arriti t shmangte krizn e fort financiare dhe ekonomike q shprtheu n ekonomin m t madhe t bots dhe pastaj u shtri n t gjith globin. Megjithat, Rezerva Federale luajti fort pas shprthimit t krizs, duke kufizuar pasojat e saj shkatrrimtare. Duhet pohuar se gjat gjith periudhs shtator 2008 e deri m sot, banka jon qendrore ka zgjedhur nj politik konservatore me normn baz t interesit, at t marrveshjeve t riblerjes RePo. E ka ulur vetm me nj pr qind at, nga 6.25 n 5.25. Ndoshta kjo ka t bj me faktin q ekonomia jon, pr vet karakteristikat e saj ka qen n periferi t krizs financiare botrore, q pastaj kaloi n ekonomin reale. BSH mund t ket menduar q nuk jemi n uraganin e krizs dhe nuk ka prse t ulim fort dhe shpejt normn e interesit. Megjithat, disa ekonomist e studiues t ekonomis s vendit e kan cilsuar kt qndrim si t gabuar dhe se duhej guxuar pr m tepr. far do t kishte ndodhur nse BSH do t kishte vendosur pr ulje m t forta t norms baz t interesit? Ndoshta sot mund t kishim norma interesi m t vogla pr kredit q ofrojn bankat tregtare. Kjo “ndoshta”, pr ta thn t vrtetn deri n fund, ka shum pikpyetje, sepse kur BSH e uli n mars 2009 mjetin e saj kryesor t ndikimit t drejtprdrejt n sistemin ton monetar, bankat tregtare reaguan me t kundrtn. I rritn prqindjet e interesit t kredive q jepnin. Banka jon qendrore u vu kshtu n pozitn e karrocierit q nuk i binden kuajt e karrocs. Dhe karroca mund t’i afrohej gremins... Mirpo, tani q furtuna kaloi dhe pasojat pr fat nuk ishin shkatrruese, ekonomia rrezikon stanjacion. Qndrim n vend numro. Rreth 200 milion euro do t’i mungojn buxhetit t shtetit, pr m tepr q qeveria tani duhet t mbrohet nga virusi i deficitit buxhetor shtetror q prhapi kriza greke. Zgjidhja e politiks son monetare sot sht nj dhe e vetme: shtimi i kredis, sidomos asaj q jepet n lek. Shtysa, starti i ri ekonomik lidhet me kredin njlloj si fmija me placentn e s ms. Bankat tregtare duhet t nxiten dhe t shohin fitimin t paktn afatmesm n dhnien e huave n lek. Nj lvizje e mir ishte ulja e prqindjes s interesit (“yield”-it) t bonove t thesarit. Ndoshta me prqindje m trheqse interesi pr huat n lek njerzit afrohen dhe vet bankat tregtare bhen t interesuara.
