Q pas rnies s sistemit monist dhe vendosjes s pluralizimit politik n Shqipri nj nga shtjet q sht diskutuar vazhdimisht ka qen edhe ajo rreth prbrjes fetare s vendit ton. Duke pasur parasysh faktin q regjistrimi i fundit zyrtar mbi prkatsin fetare t popullit ton sht
vetm n vitin 1936, ndjekur nga nj periudh 50 vjeare ku fillimisht praktimi i fes iu nnshtrua nj trysnie dhe shtypjeje t rnd dhe m pas u ndalua plotsisht nga regjimi komunist, nj debat i till ishte mjaft i natyrshm q t ndodhte. Ky debat sht ushqyer edhe mungesa e regjistrimeve t popullsis pas vitit 1991, me prjashtim t regjistrimit zyrtar t vitit 2001, ku gjithsesi nuk u pyet prkatsia etnike dhe fetare e popullsis rezidente n vendin ton.
N kto kushte, t vetmet burime qe mbeten per t vlersuar prkatsin fetare t Shqipris mbeten sondazhet dhe anketat e opinionit publik, t cilat jan kryer m s shumti nga organizata dhe institucione t huaja. N kt kontekst, nj burim mjaft t mir n lidhje me kt shtje e prbjn tre sondazhe t kryera nga kompania Globic LLC si pjes e nj projekti afatgjat pr studimin e opinionit publik n Shqipri. Globic LLC sht nj kompani pr studime akademike t opinionit publik dhe t sjelljes elektorale, me qendr n Karolinn e Veriut, SHBA. Duhet theksuar fakti q kto sondazhe kan pasur pr qllim studimin e opinionit publik dhe matjen e sjelljes zgjedhore n Shqipri n tre periudha t ndryshme pas zgjedhjeve t 3 korrikut. Pyetja rreth prkatsis fetare ka qen vetm nj nga pyetjet e shumta t sondazhit.
Fakti q kto sondazhe jan
n hapsira t ndryshme t Shqipris e bn edhe m interesant studimin e prkatsis fetare t ktyre hapsirave. Sondazhi i par sht kryer n periudhn 4-20 korrik 2005 n nj kampion prej 1500 familjesh, prfaqsues t popullsis s gjith vendit ton. Sondazhi i dyt sht
n periudhn 20-28 dhjetor 2005 me 910 shtetas shqiptar mbi 18 vje t przgjedhur krejt rastsisht, banues n rrethet Tiran-Durrs, ndrkoh q sondazhi i tret sht kryer n periudhn 5-11 qershor 2006 n nj kampion prfaqsues prej 1200 rezidentve n Tiran.
Kshtu, n sondazhin e par, kur jan pyetur rreth prkatsis s tyre fetare, 62.7 pr qind e t intervistuarve jan deklaruar si musliman, 14.7 pr qind si ortodoks dhe 13.2 pr qind si katolik. Vetm 1.9 pr qind e t intervistuarve jan deklaruar si t pafe ose pjestar t feve t tjera.
Kur jan pyetur se sa shpesh shkojn n xhami/kish/teqe, 46.4 pr qind jan shprehur asnjher, 14 pr qind shum rrall, 25 pr qind ndonjher , 5.1 pr qind shpesh dhe 9.5 pr qind shum shpesh.
Ndrkoh, n sondazhin e dyt, i cili sht zhvilluar n Tiran dhe Durrs, 66.1 pr qind e t intervistuarve jan deklaruar si musliman, 13.3 pr qind si ortodoks dhe 6.3 pr qind si katolik. 1.6 pr qind e t intervistuarve jan deklaruar si t nj feje tjetr dhe 6 pr qind si t pafe.
N lidhje me praktikimin e fes nprmjet vajtjes n xhami/kish/teqe, 63 pr qind jan shprehur asnjher, 11 pr qind nj her n vit, 17 pr qind disa her n vit, 3 pr qind nj her n muaj, 2 pr qind dy her n muaj ose m shpesh dhe 4 pr qind do jav.
N sondazhin e tret, i zhvilluar vetm n Tiran, 62 pr qind e t intervistuarve jan deklaruar si musliman, 14 pr qind si ortodoks dhe 6.7 pr qind si katolik. 1.7 pr qind e t intervistuarve jan deklaruar si t nj feje tjetr dhe 4.9 pr qind si t pafe.
T pyetur rreth shpeshtsis s vajtjes n xhami/kish/teqe, 55 pr qind jan shprehur asnjher, 12.5 pr qind nj her n vit, 20.3 pr qind disa her n vit , 3.4 pr qind nj her n muaj, 4.4 pr qind dy her n muaj ose m shpesh dhe 4.4 pr qind do jav.
N kt sondazh sht
edhe nj ndarje e praktikimit fetar sipas grupmoshave. Kshtu prqindja e do grupmoshe n kategorin praktikim i pakt sht e till: 18-29 vje (63%), 30-39 vje (65%), 40-49 vje (68%), 50-59 vje (75%), m shum se 60 vje (70%).
N kategorin praktikim mesatar shprndarja sht e till: 18-29 vje (27%), 30-39 vje (27%), 40-49 vje (23%), 50-59 vje (21%), m shum se 60 vje (18%), ndrkoh q n kategorin praktikim i lart kjo shprndarje sht: 18-29 vje (11%), 30-39 vje (8%), 40-49 vje (10%), 50-59 vje (1%), m shum se 60 vje (11%).
Nga kto rezultate lehtsisht mund t nxirren kto prfundime:
1. Megjith shtypjen dhe ndalimin 50 vjear t institucioneve dhe praktiks fetare, pjesa drrmuese e popullsis shqiptare vazhdon t indentifikohet me nj nga tre komunitetet e mdha tradicionale n vend. N fakt, krahasuar me rezultatet e regjistrimit t popullsis n vitin 1936, megjith ndryshimet e mdha politike, ideologjike, sociale, ekonomike dhe kulturore q kan ndodhur gjat ktyre 70 vjetve, nuk ka ndonj ndryshim n prqindjen e komunitetetit musliman n Shqipri, i cili vrtitet n shifrat 70 pr qind, ashtu si n regjistrimin e viti 1936. Nga ana tjetr, vihet re nj rnie jo e vogl e prqindjes s ortodoksve, t cilt aktualisht prbjn rreth 15 pr qind t popullsis krahasuar me 20 pr qind n vitin 1936 si dhe nj rritje e prqindjes s katolikve, t cilt aktualisht prbjn pak m shum se 13 pr qind t popullsis krahasuar me 10 pr qind n vitin 1936.
2. Megjith propagandn e egr anti-fetare t ushtruar nga regjimi komunist, vetm nj prqindje mjaft e vogl e popullsis n rang vendi (pak m shum se 1 pr qind) deklarohet si e pafe. Kjo prqindje rritet n 5-6 pr qind n Tiran dhe Durrs, nj fakt i kuptueshm ky po t kihet parasysh se kryeqyteti dhe zonat prreth tij kan qen m t ekspozuara ndaj ndryshimeve politike, ideologjike, social-ekonomike dhe kulturore gjat ktyre viteve.
3. Nj prqindje mjaft e vogl e t pyeturve identifikohen me nj fe t ndryshme nga ato tradicionale, duke konfirmuar faktin q veprimtarit e sekteve t ndryshme fetare q msyn Shqiprin pas vitit 1991 nuk kan qen t suksesshme n realizimin e nj ndryshimi rrnjsor n strukturn fetare t popullsis.
4. Ndrkoh q pjesa drrmuese e t intervistuarve identifikohen me nj komunitet fetar, pjesa m e madhe e popullsis deklarohet se nuk shkon asnjher n objektet e kultit (46.4 pr qind n rang vendi, 63 pr qind n rajonin Tiran-Durrs) dhe nj prqindje tjetr e konsiderueshme shprehet se i frekuenton rradh ose shum rradh objektet e kultit. Prqindja e praktikantve t rregullt t fes sht mjaft e vogl.
5. Vihet re se grupmoshat 18-29 vje dhe 30-39 vje e praktiktojn relativisht m shum fen se gruposhat m t mdha. Grupmosha m pak praktikante sht ajo 50-59 vje, e cila i korrespondon t lindurve n vitete 1947-1956, t cilt jan lindur, edukuar dhe formuar gjat periudhs s regjimit komunist n vendin ton. Kto prfundime konfirmojn faktin q grupmoshat e rritura dhe formuara n nj mjedis anti-fetar t diktuar nga regjimi komunist jan m pak praktikante sesa grupmoshat e reja t cilat nuk jan lindur dhe rritur n nj mjedis t till.
