N Shqipri edhe pse po zbatohen disa projekte pr shtrirjen e teknologjis s informacionit n sektorin e shrbimeve publike, qytetari nuk ka mundsi t provoj avantazhin e t tilla shrbimeve.
undefined
Listat e zgjedhsve, nj gangren e proceseve elektorale n Shqipri, informaliteti nj plag e ekonomis, s cils spo i gjendet ilai, radht e gjata npr zyrat e pagesave e n portat e administrats publike, t kujtojn rradhat e qumshtit n kohn e komunizmit. Kto jan disa nga problemet m madhore, me t cilat prballet shoqria shqiptare dhe q i has do qytetar n jetn e prditshme. Ndrkoh q qytetart n vendet e BE-s, ku Shqipria synon t antarsohet, t tilla veprime prej vitesh mund ti kryejn vetm prmes nj kliku n kompjuter. Ndonse kompjuteri dhe aksesi n internet jan
pjes e aktivitetit profesional edhe n Shqipri, prdorimi i tij mbetet i kufizuar, ose inekzistent. Prmes nj projekti t mbshtetur nga fondacioni Soros dhe programi i OKB-s pr zhvillimin UNDP n Shqipri qysh n vitin 2002 sht hartuar strategjia kombtare e teknologjis s informacionit. Sokol Haxhiu, menaxher projekti pran UNDP-s n Tiran lidhur me nivelin aktual t shrbimeve on-line: "Sa u prket shrbimeve publike: S paku ka kaluar faza ndrgjegjsimit. do ministr e di tashm q do informacion n baz edhe t ligjit pr komunikimin duhet
publik. Kuptohet q mjetet m t prshtatshme pr ta
publik kt informacion jan mjetet e teknologjis s komunikimit. Gjithashtu ka filluar dhe po bn hapa t mira vendosja e informacioneve pr tenderat, pr prokurimet publike. Kjo ka pasur nj zhvillim dhe nj interes jashtzakonisht t madh, sepse ktu preket edhe nj nga sektort, ku sht abuzuar n t shkruarn. Edhe n sektorin bankar ka pasur zhvillime, mund t bhen pagesa online, ndonse jo t gjitha bankat e praktikojn kt shrbim. Mgjithat prpjekjet jan q t gjitha bankat ta aplikojn kt sistem, gj q me kalimin e kohs do t bhet nj realitet: pra t gjitha pagesat, apo t tjera veprime mund t kryhen on-line."
Faktikisht jan shum t pakt qytetart q preferojn kryerjen e pagesave on-line n Shqipri. Nj tregtues i telefonve celular n Tiran (ai nuk dshiron t identifikohet), ndonse sht shum pran bots s internetit nuk preferon ta kryej biznesin on-line. "Nuk e prdor kt sistem, sepse duhet t kem t ardhura t kosniderueshme n bank pr ti prballuar t gjitha detyrimet: si ato personale ashtu edhe ato me shtetin. Si biznes i vogl q jam dua t punoj shpjet, ti di t ardhurat shum shpejt se ku i kam. Nuk dua t harxhoj koh duke shkuar npr banka, dua t bj bilancin tim t dits, sepse mallin do ta blej me lek n dor."
Esht kjo thjesht shtje mentaliteti, apo ka edhe faktor t tjer q i stepin shqiptart pr t kryer veprime on-line? Sipas ekspertit n fushn e teknologjis s informacionit, Sokol Haxhiu: "Publiku nse futet nj gj inovative sht i interesuar q ta prqafoj at si zgjidhje. Por q ta prqafoj at duhet t ket siguri, q ky veprim: e para sht i vrtet dhe e dyta: zhvillohet brenda nj kuadri ligjor dhe nuk sht ilegal. N rastin konkret t bankave ka edhe nj faktor t tret jo pa rndsi: aspekti financiar. N qoftse ti si bank ofron nj shrbim on-line, por ndaj ktij shrbimi vendos nj mim, kjo influencon tek qytetari, q pr inerci do t vazhdoj ta kryej kt proces prsri duke vajtur e duke zn radha, pr t mos paguar mimin shtes pr shrbimin."
Kshilltari i kryeministrit pr teknologjin e informacionit, Pjerin Marku, prmend nj faktor tjetr mjaft i rndsishm, q frenon avancimin e pdorimit t shrbimit on-line n fushn e biznesit: "Esht presioni i madh q ushtron korrupsioni dhe ekonomia informale n kt fush. Ata nuk duan ti paguajn, jo se nuk kan besim tek pagesat e banks, por sepse aty fshehin numrin e puntorve, rrogn e sakt, etj. N fakt kjo sht nj sfid pr qeverin. Por ktu veprojn edhe faktor t tjer t rndsishm, ndonse me efekt t kundrt: Faktor frenues sht infrastruktura e dobt e shtrirjes s ktyre teknologjive n Shqipri. Ndrsa faktori q na bn optimist sht, se shqiptart msojn shpejt. Dua t sjell shembullin e publikimit on-line t tenderave publik: Me ndryshimin e ligjit, pr t mundsuar q t gjitha dokumentat prkatse t tenderit t publikoheshin on-line prpara shpalljes s tenderit, u detyruan t gjitha institucionet, duke prfshir edhe komunat n fshatrat m t thell, q prpara se t bnin tenderin duhej t sillnin elektronikisht t gjitha dokumentat e tenderit pran APP-s. Sado e thjesht n dukje, t mendosh q nga punonjsit e nj komune n nj fshat t thell t Puks t mund t shkruhet n CD i gjith dokumentacioni i tenderit, duket shum optimiste, pr momentin. Megjithse pata hezitim fillimisht kur u vendos kjo mas, pr udin time t madhe, nuk pati ndonj bllokim dhe as vones, brenda dy tri javsh, ndoshta t shtyr edhe nga dshira pr t marr pjes n kt tender, t gjith e msuan, se si ta shkruajn dokumentacionin n CD dhe ta drgojn at n rrug elektronike. Pra shqiptart msojn shpejt dhe ky sht faktori optimist."
Bildunterschrift: Groansicht des Bildes mit der Bildunterschrift:
rol luan sot kompjuteri dhe shrbimi on-line pr rinin n Shqipri. Ja se si shprehet Toni nj gjimanzist nga Tirana:
"N jetn time si gjimnazist interneti dhe n prgjithsi kompjuteri luan nj rol shum t rndsishm, sidomos n prdorimin e programeve t ndryshme. Por kur bhet fjal pr internetin ndryshon puna: vet fakti q npr shkolla nuk praktikohet, ose vetm nj pjes shum e vogl e shkollave kan internet dhe ua ofrojn nxnsve kt mundsi, do t thot q shum pak nxns jan t prgatitur pr internetin dhe pr prdorimin e tij. Aq m pak kur bhet fjal pr blerjet on-line apo t tjera shrbime. T rinjve shqiptar, fakti q nuk jan shum t integruar n internet, u han m shum koh bisedat n chat dhe lojrat."
Npr shkolla pritet t ket s shpejti prmirsim v n dukje Pjerin Marku: "Brenda shtatorit ose tetorit t ktij viti, besoj t gjitha shkollat e mesme do t ken laboratore informatike me kompjutera dhe internet me band t gjer. Kompjuterat jan bler, jemi n procesin e shprndarjes. ndrsa brenda viti 2008 deri n fillimin e 2009-s t gjitha shkollat e tjera do t jen n nj rrjet t prbashkt dhe do t ken laborator dhe band t gjer n internet. Ky sht nj projekt q po realizohet n t gjitha vendet e rajonit dhe shpresoj q edhe n Shqipri do t prfundoj brenda dy vitesh."
Ndonse ende nuk ekziston legjislacioni prkats, aktualisht n Shqipri jan n zbatim nj sr projektesh nga donator t ndryshm, q synojn shtrirjen e teknologjis s informacionit n t gjitha fushat. I gjith ky zhvillim ktej e tutje do t koordinohet dhe mbikqyret prej Agjencis Kombtare t Shoqris s Informacionit. Kshilltari i kryeministrit Pjerin Marku mbi detyrat q do t ket kjo agjenci: "Kjo agjenci, s pari: do t koordinoj projektet e mdha t ksaj fushe dhe nuk do t lejoj dublikimet. E dyta do t vendos standarde dhe do t monitoroj zbatimin e ktyre strandardeve n kt fush. E treta do t prditsoj strategjin kombtare t ICT-s (Teknologjia e Informacionit dhe Komunikimit) dhe do t monitoroj implementimin e saj. Ajo do t ket edhe detyra t tjera si: vendosja e marrdhnieve me institucionet homologe dhe do t monitoroj zhvillimet e gjith ksaj fushe. Kjo ka qen prej viti 2002 si krkes e dokumentave ndrkombtare q kemi nnshkruar dhe sht prcaktuar edhe n strategjin e vjetr t ICT-s q kemi pasur. Kjo qeveri e krijoi kt agjenci, q shpresoj se brenda nj ose dy muajve do t marr jet. Ky do t jet hapi i par i madh n kt drejtim n Shqipri."
